Tayvan Ada Eyaleti

Tayvan Çin anakarasının güneydoğusunda Fujian eyaletinin karşısında yeralan Tayvan ada eyaleti, doğuda Pasifik Okyanusu, batıda da Tayvan Boğazları ile çevrilidir. 36,000 kilometre kare yüzölçümüne sahip olan Tayvan, Tayvan Adası, Penghu Adaları ve 80 küçük komşu ada ve adacığı kapsamaktadır. Tayvan, eski çağlarda Yizhou veya Liuqui olarak adlandırılmıştır. Çinlilerin erken çağda Tayvan'ı kurmalarına ilişkin gerçekler birçok tarihi kitap ve belgede kaydedilmiştir. Çin hükümeti, asırlar boyunca Tayvan'ı idari organlar aracılığı ile yönetmiştir. Tayvan'ın sosyal gelişimi, 50 yıllık Japon işgali sırasında bile Çin kültürel geleneklerine göre devam etmiştir. Çin hükümeti, 1945 yılında Japonya'ya Karşı Direniş Savaşı'nda zafer kazandıktan sonra Tayvan'daki idari organlarını yeniden kurmuştur. 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun hemen öncesinde Ku-omintang yetkilileri, ana karadan Tayvan'a çekilmişlerdir. 1950'de Kore Savaşı başladı ve Amerika Birleşik Devletleri, Tayvan'ı ve Tayvan Boğazları'nı işgal etmek üzere Yedinci Filosunu gönderdi. 1954 yılında Amerika Birleşik Devletleri hükümeti ve Tayvan yetkilileri, Tayvan'ın ana ülke ile ayrılmasına yolaçan bir "Karşılıklı Savunma Antlaşması" imzaladılar. 1972 ilkbaharında Birleşmiş Milletlerin Çin Halk Cumhuriye-ti'nin BM'deki bütün yasal haklarını geri veren kararından sonra Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Richard M. Nixon, Çin'i ziyaret etti ve iki taraf, Shanghai Bildirisi'ni yayınladılar. Kısa bir süre sonra Tayvan yetkilileri ile "diplomatik ilişki" kurmuş olan bir çok ülke, Çin'le diplomatik ilişki kurmaya başladı, l Ocak 1979'da Amerika Birleşik Devletleri de Çin'le diplomatik ilişki kurarak Çin Halk Cumhuriyeti hükümetini Çin'in tek meşru hükümeti olarak tanıdı ve aynı zamanda Tayvan yetkilileri ile "diplomatik ilişkiler"ini kestiğini, "Karşılıklı Savunma Antlaşması "nın feshedildiğini ve Tayvan'daki bütün askeri personelinin geri çekileceğini açıkladı. Çin ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ilişkilerin normalleşmesinden bu yana, Tayvan sorununa barışçı bir çözüm bulunması ve Çin'in yeniden birleşmesi olasılığı giderek güçlenmektedir. Hong Kong ve Macao sorunalrına bulunan başarılı çözümler, Tayvan sorununun çözümü iÇin de yeni deneyim ve yeni bir model getirmiştir. Çin hükümeti, Tayvan sorununun özellik itibarı ile Hong Kong veya Macao'dan farklı olduğunu kabul etmekle birlikte hala Hong Kong ve Macao iÇin kullanılan "bir ülke, iki sistem" politikasının Tayvan sorununun halli iÇin de oldukça uygun olduğu görüşündedir. İlk olarak "tek Çin" ilkesini kabul eden "bir ülke, iki sistem" kavramı, ülkenin ana organının sosyalist sistemi izlemeye devam ederken Hong Kong, Macao ve Tayvan'ın gelecekte mevcut kapitalist sistemleri muhafaza etmelerini önermektedir. Çin hükümeti şu anda ülkenin bu ilkeye uygun olarak barışçı bir şekilde yeniden birleşmesi için çaba harcamaktadır.

30 Eylül 1981'de o tarihte Ulusal Halk Kongresi Daimi Komite-si'nin Başkanı olan Ye Jianying, Xinhua Haber Ajansı muhabirlerine verdiği bir demeçte, hükümetin Tayvan'ın ana ülke ile barışçı bir şekilde yeniden birleşmesi konusundaki dokuz maddelik politikasını açıkladı: "(1) Çin halkının talihsiz bölünmesine mümkün olan en kısa süre iÇinde son vermek iÇin Komünist Parti ve Kuomintang arasında ulusal yeniden birleşmeyi gerçekleştirmeye yönelik müşterek bir çaba çerçevesinde iki tarafın Çin tarihinde üçüncü kez işbirliği yapmalarına imkan verecek karşılıklı görüşmeler yapılmasını öneriyoruz. İki taraf, ilk olarak kapsamlı bir görüş ve fikir alış verişi yapılması iÇin heyetler arasında toplantılar düzenleyebilirler. (2) Tayvan Boğazlarının her iki yanındaki bütün etnik gruplar, birbirleri ile kısa süre iÇinde haberleşmek, aileleri ve sevdikleri ile birleşmek, ticareti geliştirmek, ve karşılıklı anlayışı artırmayı istemektedirler. İki tarafın, posta değişimi, ticaret, hava ve denizcilik hizmetleri, aile birleşmeleri ve akrabalar ve turistlerin ziyaretleri yanısıra akademik, kültürel ve sportif değişimleri kolaylaştırmaya yönelik önlemler konusunda anlaşmaya varmak iÇin birlikte çalışmalarını öneriyoruz. (3) ülkenin yeniden birleşmesinden sonra Tayvan, bir özel idari bölge olarak yüksek düzeyde özerkliğe sahip olacak ve silahlı kuvvetlerini muhafaza edebilecektir. Merkezi Hükümet, Tayvan'ın iç işlerine karışmayacaktır. (4) Tayvan'ın mevcut sosyo-ekonomik sistemi yanısıra yaşam biçiminde ve yabancı ülkelerle olan ekonomik ve kültürel ilişkilerinde değişiklik yapılmayacaktır. Binalar, arazi ve işletmeler dahil olmak üzere özel mülk üzerindeki mülkiyet haklan veya miras veya yabancı yatırımlara ilişkin yasal haklar geri alınmayacaktır. (5) Tayvan'da yönetici konumunda bulunan kişiler ve toplumun çeşitli kesimlerinin temsilcileri, ulusal siyasi organlarda yönetici görevlerine gelebilirler ve Çin devletinin yönetimine katılabilirler. (6) Tayvan, yerel düzeyde mali güçlüklerle karşılaştığı taktirde Merkezi Hükümet, koşullara uygun fon sağlayabilir. (7) Ana ülkeye gelmek ve yerleşmek isteyen Tayvan'daki bütün etnik ve öteki kesimlerden insanlara, kendileri iÇin uygun düzenlemelerin yapılacağı, kendilerine karşı ayrımcılık uygulanmayacağı ve giriş ve çıkış özgürlüğüne sahip olacakları garanti edilmektedir. (8) Tayvan'daki sanayiciler ve işadamları, ana ülkede yatırım yapabilirler ve çeşitli ekonomik faaliyetlerde bulunabilirler. Bunların yasal haklan, çıkarları ve karları garanti edilecektir.- (9) Anavatanın yeniden birleşmesinin gerçekleştirilmesi bütün Çinlilerin sorumluluğudur. Tayvan'daki herhangi bir halk örgütü veya bütün etnik grup üyelerinin ve her kesimden insanın, her biçimdeki ve her kanaldan yapacakları ulusun karşı karşıya bulunduğu konulara ilişkin önerilerini ve görüşlerini-memnuniyetle karşılayacağız." Deng Xiaoping, gelecekteki Tayvan Özel İdari Bölgesi konusundaki görüşlerini Amerika Birleşik Devletleri'nin New Jersey eyaletindeki Seton Hail üniversitesi'nde bir profesör olan Dr. Winston L. Y. Yang ile 25 Haziran 1983 tarihinde yaptığı bir görüşmede açıkladı: "Yerel Tayvan hükümeti, bir özel idari bölge olarak, öteki eyalet, belediye ve özerk bölge yönetimlerinden farklı olacaktır. Yeniden birleşen ülkenin çıkarlarını zedelemeyen bazı farklı yetkilere sahip olabilir. Tayvan, bir özel idari bölge olarak kendi bağımsız özelliğini koruyabilir ve ana ülkeden farklı bir sistem altında yaşayabilir. Adalet, nihai mahkeme kararlarının Beijing tarafından kararlaştırılması gerekmez. Tayvan, ana karaya yönelik bir tehdit oluşturmadığı sürece kendi ordusuna sahip olabilir. Ana ülke de Tayvan'a ordu veya idari personel göndermeyecektir. Tayvan'daki parti, hükümet ve askeri sistemler özerk olacaktır. Merkezi Hükümet, belirli sayıdaki üyeliklerini Tayvan'a açacaktır.". Daha sonra öteki Parti ve devlet liderleri, Kuomin-tang ve Komünist Parti'nin eşit taraflar olarak görüşmeler yapması önerisini desteklediklerini belirten açıklamalar yaptılar. Görüşleri açıkça ortaya konulmuştur ve konulmaktadır: iki taraf, anavatanın "bir Çin" ilkesine uygun olarak ve "iki Çin", "bir Çin, bir Tayvan", ve "bir ülke, iki hükümet" fikirlerinden vazgeçerek anavatanın yeniden birleşmesi konusunda görüşmelere başlarlarsa her türlü sorun ve konu, müzakere edilmek üzere görüşme masasına getirilebilir. Bu nedenle, Çin Komünist Partisi ve Çin hükümetinin ülkenin yeniden birleşmesini sağlamak iÇin önerdiği "bir ülke, iki sistem" kavramının, gerçekten ulusan ve halkın temel çıkarlarının gözetilmesinden kaynaklandığı açıktır. Makul ve samimi olan bu öneriler, Tayvan, Hong Kong ve Macao vatandaşları ya-nısıra ülke dışında yaşayan Çinliler tarafından büyük ölçüde olumlu karşılanmış ve desteklenmiştir.

Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi'nin Yılbaşında anavatanın barışçı şekilde yeniden birleşmesine ilişkin politikayı açıklayan Tayvan'daki Vatandaşlara Çağrı'yı yayınlamasından bu yana Tayvan Boğazlarının her iki yanına hakim olan uzun süreli çatışma ve karşılıklı tecrit durumu değişmiş ve rahatlama olmuştur. Yakınlarını ziyaret etmek, seyahat, yatırım yapmak veya başka faaliyetlere katılmak iÇin Tayvan'dan gelen vatandaşların sayısı, her yıl giderek artmıştır. Ayrıca, bilim ve teknoloji, gazetecilik, edebiyat ve sanat, eğitim, arkeoloji ve spor alanlarındaki karşılıklı değişimler yaygınlaşmıştır. Ekonomik ve ticari işbirliğinde de hızlı bir gelişme kaydedilmiştir. 1992 yılından bu yana her iki tarafın yetkili kıldığı örgütler olan ana ülkenin Tayvan Boğazları İlişkiler Derneği ve Tayvan'ın Tayvan Boğazları Mübadele Vakfı, ana ülke ve Tayvan arasındaki ilişkiden kaynaklanan konulara ilişkin düzenli temaslar ve görüşmeler yapmaktadırlar. Resmi olmayan temaslar iÇin çalışma kanalları kurulmuş bulunmaktadır. Bu iki örgütün liderleri arasında Nisan 1993'te Singapur'da yapılan "Wang Da-ohan-Gu Zhenfu (Ku Chen-fu) görüşmeleri", boğazların her iki yakası arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi iÇin ileriye dönük tarihi bir adım oluşturmuştur. 1994 yılında iki örgütün başkanı olan Tang Shubei ve Jiao Renhe (Chiao Jen-ho), sırası ile Beijing ve Taibei'de görüşmeler yapmışlar ve boğazların her iki yakasındaki vatandaşlar iÇin cesaret verici sonuçlar alınmıştır. 30 Ocak 1995'te çKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri ve Çin Cumhurbaşkanı Jiang Zemin, "Anavatanın Yeniden Birleşmesi Büyük Davasının Gerçekleştirilmesi iÇin Mücadeleye Devam Edin" başlıklı önemli bir konuşma yapmıştır. Jiang, bu konuşmasında Tayvan Boğazlarının iki tarafı arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi ve Çin'in barışçı bir şekilde yeniden birleşmesi konusunda ilerleme sağlanması iÇin sekiz öneri yapmıştır:

1. Bir Çin ilkesine bağlılık, barışçı bir yeniden birleşmenin temeli ve ön koşuludur. Çin'in egemenliği ve toprak bütünlüğünün bölünmesine hiç bir zaman izin verilmemelidir. "Tayvan'ın bağımsızlığı"nın oluşturulmasına yönelik her türlü açıklama veya eyleme kararlılıkla karşı çıkmalıyız; ve ayrıca "ülkenin bölünmesi ve ayrı rejimlerle yönetilmesi," "iki Çin'in ortaya çıkması", vs. gibi bir Çin ilkesine aykırı olan her türlü öneriye kesinlikle karşı çıkmalıyız.

2. Tayvan ve yabancı ülkeler arasındaki resmi olmayan ekonomik ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesine kesinlikle karşı çıkmıyoruz. Bir Çin ülkesi ve ilgili uluslararası örgütlerin tüzüklerine uygun olarak Tayvan, Asya Kalkınma Bankası, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu ve öteki uluslararası ekonomik örgütlere "Çin Taipeisi" adı altında katılmıştır. Ancak, Tayvan'ın "iki Çin" veya "bir Çin, bir Tayvan" oluşturulmasına yönelik eylemler olan " yaşam alanını uluslararası alanda genişletmeye" yönelik çabalarına karşıyız. Tayvan'daki bütün vatansever vatandaşlar ve bütün sağduyulu insanlar, bu tür faaliyetlerin, sorunları çözmek yerine sadece "Tayvan'ın bağımsızlığı" iÇin çalışan güçlere yardımcı olacağını ve barışçı yeniden birleşme sürecine zarar vereceğini anlamaktadırlar. Tayvanlı vatandaşlarımız ve öteki Çinliler, ancak barışçı yemden birleşmenin gerçekleştirilmesinden sonra büyük anavatanımızın sahip olduğu uluslararası şeref ve onuru tam ve gerçek olarak paylaşabilirler.

3. Tayvan yetkilileri ile anavatanın barışçı yollarla yeniden birleşmesi konusunda müzakereler yapılması her zaman savunduğumuz bir görüş olmuştur. Tayvan Boğazlarının her iki tarafından bütün siyasi partilerin ve grupların temsilcileri, barışçı yeniden birleşme konusundaki müzakerelere katılmaya davet edilebilirler. Ekim 1992'de yapılan Çin Komünist Partisi 14'üncü Ulusal Kongresi'ne sunduğum raporda, "tek bir Çin olduğu gerçeğine dayalı olarak her iki tarafça kabul edile bilir olması gereken resmi görüşmelerin şekli dahil olmak üzere her türlü hususta Tayvan yetkilileri ile görüşmeye hazır olduğumuzu" belirttim. "Tek bir Çin olduğu gerçeğine dayalı olarak her türlü hususta Tayvan yetkilileri ile görüşmeye hazır olduğumuzu" belirtirken kuşkusuz Tayvan yetkililerini ilgilendiren bütün hususların da buna dahil olduğunu kastediyoruz. Defalarca iki taraf arasındaki düşmanlık durumunun resmen sona erdirilmesi ve barışçı yeniden birleşmenin aşamalı olarak gerçekleştirilmesi konusunda müzakereler yapılmasını önerdik. Burada bir kez daha samimi olarak bu tür müzakerelerin yapılmasını öneriyorum. İlk adım olarak tek bir Çin bulunduğu ülkesine dayalı olarak iki taraf arasındaki düşmanlık durumunun resmen sona erdirilmesi konusunda müzakerler yapılması ve anlaşmaya varılması konusunda anlaşmalar yapılmasını öneriyorum. Bu temel üzerinde iki taraf, sorumlulukları paylanabilir, Çin'in egemenliği ve toprak bütünlüğünü koruyabilir ve Tayvan Boğazları ile ayrılan iki taraf arasındaki ilişkilerin gelecekteki gelişimini planlayabilirler. Bu siyasi görüşmelerin adı, yeri ve şekli konusunda her iki tarafça kabul edilebilir bir çözüm, daha erken bir tarihte eşit düzeyde yapılacak istişarelerle bulunabilir.

4. Çin'in barışçı yollarla yeniden birleşmesini gerçekleştirmek ve Çinlilerin Çinlilerle savaşmasını önlemek iÇin elimizden gelen her türlü gayreti göstermeliyiz. l Üiy kullanmama sözü vermiyoruz. Ancak, bu Tayvan'daki vatandaşları nı değil, yabancı güçlerin Çin'in yeniden birleşmesine müdahale ve "Tayvan'ın bağımsızlığını" yaratmaya yönelik gayretlerine karşıdır, Tayvan, Hong Kong ve Macao'daki vatandaşlarımızın ve yabancı ülkeler de yaşayan vatandaşlarımızın, ilkeli tutumumuzu anladığından eminiz.

5. 21'inci yüzyılda dünyadaki ekonomik gelişme karşısında boğazların her iki yakası arasında ekonomik mübadele ve işbirliğini geliştirmek iÇin hiç bir çabadan kaçınmamalıyız. Bu şekilde, her iki tarafda gelişen bir ekonomiden yararlanabilir ve bütün Çin ulusunun çıkarlarına hizmet etmiş olur. Siyasi anlaşmazlıkların, bu tür ekonomik işbirliğini engellememesi gerektiği görüşündeyiz. Daha uzun bir süre, ana ülkede Tayvan yatırımlarını teşvik etmeye yönelik politikayı uygulamaya devam etmeli ve Tayvanlı Vatandaşların Yatırımlarının Korunması konusundaki Çin Halk Cumhuriyeti Kanununu yürürlüğe koymalıyız. Her koşulda Tayvanlı yatırımcıların meşru hak ve çıkarlarını gerçekçi bir şekilde korumalı ve karşılıklı anlayış ve güveni artıran Tayvan Boğazlarının her iki yakası arasındaki mübadeleleri ve temasları sürekli olarak teşvik etmeliyiz. İki taraf arasındaki doğrudan posta, hava ve denizcilik bağlantıları ve ticaretin ekonomik gelişmeleri ve çeşitli alanlardaki temasları açısından nesnel şartları oluşturmaları ve bunların her iki taraftaki insanların çıkarlarına hizmet etmeleri nedeniyle bu tür doğrudan bağların oluşturulmasının hızlandırılması iÇin pratik önlemler alınması mutlak bir gereksinimdir. İki taraf arasında belirli özel konularda müzakerelerin başlatılması iÇin gayret gösterilmelidir. Bu tür müzakereleri mütekabiliyet ve karşılıklı çıkar temeli üzerinde yapmaya ve Tayvan'lı yatırımcıların hakları ve menfaatlerinin korunması konusunda hükümet dışı anlaşmalar imzalamaya hazırız.

6. Çin'in bütün etnik gruplarının üyeleri tarafından yaratılan 5,000 yıllık eşsiz kültür, bütün Çin halkının kalplerini birbirine bağlamakta ve anavatanın barışçı yollardan yeniden birleşmesi iÇin önemli bir temel oluşturmaktadır. Boğazların her iki tarafındaki insanlar, bu kültürün zarif geleneklerini birlikte devralmalı ve ileriye götürmelidir.

7. 21 milyon Tayvanlı, burada veya başka eyaletlerde doğup doğmadıklarına bakılmaksızın Çinlidirler ve bizim kanımızı taşımaktadırlar. Tayvanlı vatandaşlarımızın yaşam biçimleri ve kendi işlerini idare etme isteğine tam olarak saygı gösterilmelidir. Bütün meşru hakları ve çıkarları korunmalıdır. Dışarıdaki kuruluşlar dahil olmak üzere Partimizin ve hükümetimizin bütün ilgili bölümleri, Tayvanlı vatandaşlarımızla temasları artırmalı, görüş ve taleplerini dinlemeli, çıkarlarına ilgi göstermeli ve korumalı ve sorunlarının çözümü iÇin herşeyi yapmalıdır. Tayvan Adasının sosyal istikrar, ekonomik büyüme ve refah iÇinde yaşayacağını ümit ediyoruz. Ayrıca Tayvan'daki bütün siyasi partilerin, sağduyulu, ileriye dönük ve yapıcı bir davranış benimseyeceğini ve iki taraf arasındaki ilişkilerin geliştirilmesini teşvik edeceğini ümit ediyoruz. Tayvan'daki bütün siyasi partilerin ve her kesimden önemli şahsiyetlerin, iki taraf arasındaki ilişkiler ve barışçı yollardan yeniden birleşme konusunda mizimle görüş alış verişinde bulunacağını umuyoruz. Bu kişilerin ana ülkeye yapacağı ziyaretler de memnuniyetle karşılanacaktır. Çin'in yeniden birleşmesine katkıda bulunan çeşitli kesimlerden bütün önemli şahsiyetler, tarihe geçeceklerdir.

8. Tayvan liderlerini, kendi afatları ile ana ülkeye ziyarette bulunmaya davet ediyoruz. Aynca Tayvan'a ziyarette bulunma konusundaki davetleri kabul etmeye hazırız. Devlet işlerini birlikte görüşebilir veya ilk olarak belirli konularda görüş alışverişinde bulunabiliriz. Gayri resmi ziyaretler bile yararlı olacaktır. Çin halkının işleri, her ikimiz tarafından yürütülmelidir ve bir uluslararası boyuta gerek yoktur. Tayvan Boğazlarının her iki yanındaki insanlar, birbirleri ile karşılaşmayı ve serbestçe birbirlerini ziyaret etmeyi sabırsızlıkla beklemektedirler. Yukarıdaki sekiz öneri, Çin Komünist Partisi ve Çin hükümetinin Tayvan konusundaki tutarlılığı ve sürekliliğini tam olarak içermektedir. Bu öneriler onların boğazların her iki yakası arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi ve anavatanın yeniden birleşmesinin teşvik edilmesi konusundaki kararlılıkları ve samimiyetlerini yansıtmaktadır. Bu öneriler, ülke iÇinde ve dışındaki Çinliler tarafından büyük memnuniyetle karşılanmış ve uluslararası topluluğun büyük ilgisini çekmiştir. Çin'in yeniden birleşmesi konusundaki tarihi akış geri döndürülemez ve Tayvan Boğazlarının her iki tarafı arasında giderek artan ilişkiler, genel tarihi eğitim ve halkın arzusuna uygundur. Çin hükümeti, sırası ile 1997 ve 1999'da Hong Kong ve Macao üzerindeki egemenliğini yeniden tesis ettiğinde Tayvan sorununa çözüm bulunması ve yeniden birleşmenin gerçekleştirilmesi konusundaki tarihi görev, Çin halkı iÇin daha öncekine göre çok daha önemli bir konu haline gelecektir. Tayvan Boğazlarının her iki yanında yaşayan Çin halkı, Çin'in yeniden birleşmesine yönelik ortak çabalarda birleşmelidir.