
Bilimsel ve Teknolojik Kalkınma
Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasının üzerinden iki ay geçmeden Kasım 1949'da mevcut araştırma organları olan Çin Akademisi ve bunun Peiping şubesinin yerine Çin Bilimler Akademisi kurulmuştur. Bu tarihte Çin Bilimler Akademisi, 20'nin biraz üzerinde araştırma kuruluşu ve 200 küsur araştırma personelinden oluşuyordu. 1995'e gelindiğinde ise araştırma kuruluşlarının sayısı 44'e, araştırma personelinin sayısı da 2,485'e çıkmış bulunuyordu. Aynı dönem iÇinde çeşitli sanayi kuruluşları, yüksek okullar ve üniversiteler, eyaletler, özerk bölgeler, doğrudan Merkezi Hükümetin idaresindeki belediyeler birbiri ardından kendi araştırma kuruluşlarını oluşturdular. 1956'da Devlet Konseyi, Bilimsel ve Teknolojik Kalkınma iÇin 12 Yıllık Programı (1956-67) uygulamak üzere bilim ve teknoloji alanındaki 700'ü aşkın uzmanı harekete geçirmek amacıyla Bilim ve Teknoloji Planlama Komisyonu'nu kurdu. Bu programda yeralan başlıca projeler, planlanandan beş yıl önce 1962'de tamamlanmıştır. 1949 ve 1965 arasındaki 17 yıllık dönemde bilim ve teknoloji Çin'de hızla gelişmiştir. Bu yıllar iÇinde Çin, atom enerjisi, elektronik, yarı iletken, otomotik kontrol, bilgisayar, jet teknolojisi, lazer ve kızıl ötesi ışınlar alanındaki arastirmalar gibi yeni faaliyetleri başlatmış ve geliştirmiştir. Matematik, fizik, kimya, astronomi, coğrafya, jeoloji ve biyoloji gibi temel bilim dallarındaki akademik düzey yükseltilmiş ve zenginleştirilmiştir. Bu sayede Çin'de bilim ve teknoloji alanındaki çalışmalar giderek modernleşmiş, Çin ve ileri ülkeler arasında bilim ve teknoloji alanındaki fark azaltılmıştır.
10 yıllık "kültür devrimi" döneminde bilimsel araştırmaların kesintiye uğraması nedeniyle Çin ve gelişmiş ülkeler arasında bilim ve teknoloji alanındaki fark tekrar açılmıştır.
1976'dan sonra Çin, başlıca tarım, sanayi, ulusal savunma ile bilim ve teknolojinin modernleştirilmesini amaçlayan yeni bir tarihi döneme girmiştir. 1978'de önceliği tarım, enerji, malzemeler, bilgisayar, lazer, uzay teknolojisi, yüksek enerji fiziği ve genetik mühendisliğine veren "1978-1985 Ulusal Bilimsel ve Teknolojik Kalkınma Planı"nın hazırlanması iÇin 6,000 temsilcinin katıldığı bir ulusal bilim konferansı düzenlenmiştir. Toplantının hemen ertesinde çok sayıda bilimsel araştırma kuruluşu, deney ve test merkezi ile bilimsel ve teknolojik kurum kurulmuş veya yeniden faaliyete geçirilmiştir.
1985'te devlet, ekonomik yapısal reform gereksinimlerinin karşılanması iÇin "Bilimsel ve Teknolojik Sistemin Islahı Kararnamesi"ni yayınlamıştır. Bu yapısal reform, bilimsel ve teknolojik çalışmalara yeni bir güç katmıştır. Bugün, bilim ve teknoloji alanındaki çalışmaların yüzde 80'den fazlası ulusal ekonomik kalkınmaya yöneliktir.
Büyük ve orta ölçekli sınai işletmelerinin bir çoğu, teknoloji geliştirme organlarına sahiptir. Sadece 1995'te 80,000'i aşkın proje gerçekleştirilmiştir.
Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma iÇin Dokuzuncu Beş Yıllık Plan ve 2010 Yılı iÇin Uzun Dönemli Hedeflere göre, Çin, ülkenin bilim ve teknolojiye dayanarak kalkınması stratejisini izlemektedir. Bilim ve teknolojideki ilerleme hızlandırılırken bilimsel gelişme ve ekonomik yapılanma, birlikte planlanacaktır. Başlıca amaçlar şöyledir: (1) Piyasa gereksinimlerinin karşılanması, teknoloji ve ürünlerin gelişiminin güçlendirilmesi, bilimsel ve teknolojik başarıların ticari ve sınai alanlarda uygulanması ve ekonomik ve sosyal kalkınmada karşılaşılan önemli ve temel teknoloji sorunlarının çözülmesine öncelik verilmesi. (2) Yüksek teknoloji ve ilgili sanayilerin hızla geliştirilmesi, elektronik bilgi, biyoteknoloji, yeni malzemeler, yeni enerji, uzay ve havacılık ve okyanus bilimi alanlarında yüksek teknoloji geliştirilmesine öncelik verilmesi, uluslararası gelişmiş düzeylere ulaşılması veya yaklaşılması. (3) Temel bilimsel araştırmaların güçlendirilmesi ve dünyadaki gelişmiş bilimsel düzeylerin yakalanması, temel projelere öncelik verilmesi ile Çin'in üstünlüklere sahip olduğu alanlarda önemli ilerlemeler sağlanması iÇin gayret gösterilmesi.
Bilim ve Teknoloji Sistemi
Çin'deki bilimsel ve teknolojik araştırma kuruluşları arasında Çin Bilimler Akademisi, Devlet Konseyi veya yerel yönetimlerin çeşitli bölümleri iÇinde faaliyet gösteren bilimsel araştırma kuruluşları, yüksek öğrenim kurumlarına bagli arastirma kuruluşları, ulusal savunma araştırma kuruluşları ile fabrikalar ve madenler tarafından idare edilen araştırma kuruluşları bulunmaktadır. Son yıllarda özel araştırma kuruluşları, yeni ve etkili bir güç olarak ortaya çıkmıştır. 1995'in sonunda ilçe düzeyinde veya üzerinde hükümet organlarına bağlı 5,400'ün üzerinde araştırma ve geliştirme kuruluşu, yüksek öğrenim kurumları tarafından yönetilen 3,400 araştırma kuruluşu ve Çin'de faaliyet gösteren büyük veya orta ölçekli kamu iktisadi teşebbüsleri tarafından yönetilen 13,000'i aşkın araştırma kuruluşu bulunuyordu. Genellikle küçük ölçekli olan özel araştırma kuruluşlarının sayısı da 41,000'e ulaşmıştır. Bu organizasyon çeşitliliği, işgücünün akılcı ve birbirini tamamlayıcı şekilde bölünmesine ve sonuçta temel bilimler, uygulamalı bilimler, yüksek teknoloji, kamu yararına bilimsel ve teknik hizmetler, proje tasarımı ve geliştirme faaliyetlerini içeren kapsamlı bir ulusal bilimsel ve teknik sistemin oluşturulmasını sağlamaktadır. Bunlara ilave olarak Çin Bilim ve Teknoloji Derneği çatısı altında faaliyet gösteren, büyük ve orta büyüklükteki kentlerde şubelere sahip 160'tan fazla ulusal akademik dernek vardır.
Çin'in en yüksek doğal bilimler akademik organı olan ve merkezi Beijing'de bulunan Çin Bilimler Akademisi, kapsamlı bir araştırma merkezi işlevi görmektedir. Bölümleri arasında matematik ve fizik, kimya, dünyanın oluşumunu inceleyen bilim dalları, biyoloji, teknoloji, kapsamlı saha araştırma komitesi ve tarımsal araştırma komitesi bulunmaktadır. Akademi, 55,000'in üzerinde teknik ve bilimsel personeli istihdam eden 123 araştırma kuruluşuna sahiptir. Çin Bilimler Akademisi'ne bağlı araştırma organları bütün ülkeye dağılmıştır ve branş akademileri, araştırma organlarının yoğunlaştığı eyaletlerde, özerk bölgelerde ve belediyelerde kurulmuştur. Çin Bilimler Akademisi, üyelerini kendi alanlarında önemli katkılar yapmış olan yüksek düzeydeki bilimadamları, profesörler ve mühendisler arasından seçmektedir. Şu anda 579 akademi üyesi bulunmaktadır (14 yabancı akademi üyesi dahil). Çin Bilimlek Akademisi Akademi üyeleri Kongresi, ülkenin bilimsel ve teknolojik konulardaki en yüksek danışma organıdır. Haziran 1994'te Beijing'de kurulan Çin Mühendislik Akademisi, 309 uzman akademi üyesi ile mühendislik bilimi ve teknoloji alanında ülkedeki en yüksek akademik danışma organıdır.
Bilim ve Teknoloji Alanındaki Önemli Başarılar
Son 40 küsur yıl iÇinde Çin, çeşitli önemli bilimsel ve teknolojik alanlarda kaydadeğer başarılar elde etmiştir. Muhtemelen bunların en önemlileri insan yapımı uyduların fırlatılması ve geri getirilmesi, taşıyıcı roketlerin fırlatılması, büyükbaş hayvan insülini ve mayalanmış alanın iletimli ribonükleik asit sentezi ve melez pirinç yetiştirilmesi bulunmaktadır.
Son yıllarda süper iletkenler, positron ve negatron elektronik çarpıştırma aygıtları, petrol çıkarma alanında yeni su basma teknikleri, KM-4 güneş simülatörünün geliştirilmesi, rekabet gücüne sahip teknolojiler
konusundaki araştırmalar, aerodinamik konusundaki araştırmalar,atom düzeyinde kontrol ve atom düzeyinde işlem ve robot araştırmaları uluslararası gelişmiş düzeylere ulaşmıştır.
1995'te Çin, eyalet veya bakanlık düzeyinde veya üzerinde 31,000 başarılı bilimsel ve teknolojik proje gerçekleştirildiğini bildirilmiştir. Bunlardan 795'i ulusal ödül kazanmıştır (l31'i yeni buluş ve 607'si bilimsel veya teknolojik ilerleme iÇin). Ekonomik yapılanmaya doğrudan hizmet eden bilim ve teknoloji alanındaki başlıca başarılar şöyledir: Çin'in münhasır telif hakkına sahip olduğu büyük ölçekli bir yazılım geliştirme ortamı olan Mavi Kuş sistemi; büyük ölçekli entegre devre bilgisayarları iÇin bir tasarım yardımlı sistem; eğitimsel ve bilimsel araştırma iÇin bilgisayar ağı demonstrasyon projesi; sadece Çin tarafından tasarlanmış ve geliştirilmiş büyük ölçekli bir dijital program kontrollü telefon santrali donanımı; sınai üretimde kullanılan birletirilmiş bilgisayar-üretim teknolojisi; ve dünyada ilk kez sarı cüce virüsünden etkilenmeyen bir melez buğday türünün yetiştirilmesi.
Yüksek Teknoloji Geliştirilmesi Konusundaki Planlar
Mart 1992'de Çin hükümeti, gelişmiş teknolojilerin geliştirilmesi ve uygulanmasının teşvik edilmesine yönelik "Orta ve Uzun Vadeli Bilimsel ve Teknolojik Gelişme Ulusal Programı"nın yayınlamıştır. Gelecek 30 yılda yüksek teknolojinin geliştirilmesi konusunda uygulanacak planı içeren bu belge, stratejik amaçları ve hedeflenen başlıca teknolojileri
belirtmektedir. Çin, daha Mart 1986'da dünyada bilim ve teknoloji alanındaki en son gelişmeleri izlemek ve biyolojik teknoloji, uzay teknolojisi, bilgi teknolojisi, lazer teknolojisi, otomasyon, enerji ve yeni malzemeler gibi alanlarda Çin ve dünyadaki öteki ülkeler arasındaki farkın azaltılması amacıyla belirli alanlarda önemli ilerlemeler kaydedilmesi iÇin çalışmalarda bulunmak üzere seçkin bilim ve teknoloji personelinin bir araya getirilmesini öngören "Yüksek Teknoloji Araştırma Planı"nı (863 Planı olarak da bilinmektedir) uygulamaya başlamıştır. Sözkonusu planın uygulanmasından bu yana yadsınamayacak ilerlemeler kaydedilmiştir. 1995'in sonunda Çin'in uzay ve lazer teknolojisi, uluslararası gelişmiş düzeylere ulaşmıştır. Yukarıda belirtilen öteki beş alandaki araştırma faaliyetleri sonucunda 560'dan fazlası uluslararası düzeyde olan l,200 proje gerçekleştirilmiştir.
Çin, 1998'de teknolojik yeniliklerin ticari alanda uygulanması ve yeni teknoloji sanayilerinin geliştirilmesinin teşvik edilmesi iÇin "Meşale Planı"nı uygulamaya başlamıştır. Sekizinci Beş Yıllık Plan döneminde (1991-1995) "Meşale Planı" kapsamında 6,000 proje oluşturulmuş; toplam sınai üretim değerindeki kümülatif artış 181 milyar yuana; vergi öncesi toplam kar hacmi de 37.3 milyar yuana ulasmıştır. Aynı dönemde 52'si devlet düzeyinde olmak üzere 120 yüksek teknoloji sınai geliştirme bölgesi oluşturulmuş ve ihracata yönelik çeşitli işletmeler kurulmuştur. Bu sayede Çin'in yüksek teknoloji sanayii, uluslararası piyasaya girmeye, ulaslararası işbirliği ve rekabete katılmaya başlamıştır.
Sosyal Bilimler
1950'lerin başında Çin Bilimler Akademisi, arkeoloji, dilbilim, tarih, modern tarih, ekonomi, edebiyat, felsefe, hukuk ve etnoloji araştırma kuruluşları kurmuştur. 1960'larda bunlara Akademi'nin Felsefe ve Sosyal Bilimler Bölümü şemsiyesi altında kurulan küresel ekonomi, dünya tarihi, dünya dinleri ve dünya edebiyatı araştırma kuruluşları katılmıştır. 1977'de Çin Bilimler Akademisi Felsefe ve Sosyal Bilimler Bölümü'nün yerine Çin Sosyal Bilimler Akademisi (CASS) kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda Marksizm-Leninizm-Mao Zedung Öğretisi, sosyoloji, siyasal bilimler, gazetecilik, nüfus araştırmaları, ulusal azınlık edebiyatı, ve uygulamalı dilbilim alanlarında çeşitli yeni araştırma kuruluşları oluşturulmuştur. Bugün, eyalet düzeyinde her yönetim birimi, kendi sosyal bilimler akademisini kurmuş bulunmaktadır. Günümüzde Çin'de ilçe düzeyi üzerinde yönetim organlarına bağlı 730 sosyal bilimler ve insani araştırmalar kuruluşu bulunmaktadır ve bunlar yaklaşık olarak 30,000 araştırma personelini istihdam etmektedir.
Alanındaki en yüksek akademik kuruluş olan Çin Sosyal Bilimler 200 Akademisi, kapsamlı bir araştırma merkezi olarak hizmet vermektedir. CASS'ye bağlı otuz bir kuruluş ve dört araştırma merkezi bulunmaktadır. Bunlarda 4,000'dan fazla araştırma personeli çalışmaktadır. Akademinin himayesinde yayınlanan 82 akademik yayın arasında Çin'de Sosyal Bilimler, Ekonomik Araştırma, Etnik Araştırmalar, Felsefi Araştırmalar, Tarih Araştırması, Hukuki Araştırmalar, Arkeoloji Gazetesi, Çin Dili ve Edebiyat Dergisi gibi yayınlar bulunmaktadır.
1980'lerde Çin Sosyal Bilimler Akademisi, sanayi yapısal reformu, fiyat sistemi reformu, teknolojik ilerleme ve sınai yapı ve kasaba işletmelerinin gelişmesi dahil olmak üzere kendisine çeşitli Devlet Konseyi bakanları tarafından verilmiş olan bir kaç düzine araştırma projesini tamamlamıştır. Bunlar, ülkenin ekonomik reformu için özel bir değer taşımıştır. Ekonomik ve sosyal kalkınma stratejisi, nüfus kontrolü, nüfus politikası, kentsel gelişme, yaşlanma ve gençler arasında suç oranı gibi konulara ilişkin projeler dahil olmak üzere ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına ilişkin öteki önemli araştırma projeleri devam etmektedir. Akademinin çalışmaları şu anda Ulusal Ekonomik ve Sosyal Kalkınma için Dokuzuncu Beş Yıllık Plan ve 2010 Yılı için Uzun Vadeli Hedefler'e göre devam etmektedir. Çin özelliklerine uygun sosyalizmin inşa edilmesi konusundaki teorik ve pratik hususlara ilişkin araştırmalar ve Çin'in ekonomik ve sosyal kalkınması ile reform ve dışa açılma sürecinden kaynaklanan önemli sorunlara öncelik verilmektedir. Başlıca araştırma konuları arasında ekonomik sistemin ıslahı sırasında büyük zararlara uğrayan devlete ait işletmelerin mevcut durumu ve bunlar için çıkış yolları; işletme güvenliğinin sosyalleştirilmesi reformu; fazla kırsal işgücünü emen büyük kentlerin mevcut durumu, beklentileri, soranları ve önlemleri; gelirin farklı düzeylerde yönetimler arasında bölünmesi ve bunun devri; etnoloji, din, edebiyat ve sanat, eğitim, gazetecilik ve hukuk alanlarında temel teorik araştırmalar; Çin ve dünya tarihi ile Çin kültürü; dilbilim; uluslararası konular ve dünyanın başlıca ülkeleri; ve çok çeşitli yabancı teorik branşlar ve ideolojik yönelimler konusunda araştırma, eleştiri ve incelemeler bulunmaktadır.